روایتی دیگر از ساغری سازان رشت

محله «ساغری سازان» قدیمی ترین محله شهر رشت است که در عصر قاجار محله اعیان نشین شهر بوده و هنوز هم خانه ها و بناهای ارزشمندی در دل خود دارد که روایتگر روزهای دور هستند. علاقمندان به ایرانگردی و شهرگردی یکی از اصلی ترین برنامه های سفرشان، گشت و گذار در بافت تاریخی و محله های قدیمی هر شهر است. برای مسافران شهر باران های نقره ای، قدم زدن در ساغری سازان می تواند تجربه‎ای به یاد ماندنی باشد. برای دوستداران سینما هم بعضی کوچه های ساغری سازان یادآور فیلم به یادماندنی «در دنیای تو ساعت چند است؟» به کارگردانی صفی یزدانیان است. نام ها و تصاویر آشنایی در این محله وجود دارند که آدم ها را به یاد سکانس های مختلف این فیلم می‎اندازند.

رشت در سال های اخیر تغییرات بسیاری داشته، اما نشانه هایی از هویت تاریخی این شهر هنوز در شهر باقی مانده است. شاید بشود گفت که بعد از بازار ماهی فروشان، ساغری سازان یکی از جاهایی است که هنوز توانسته بخش هایی از هویت تاریخی رشت را حفظ کند. در قدیمی ترین نقشه شهر رشت که توسط ذوالفقارخان، مهندسی که اولین نقشه شهر رشت را در دوره ناصری تدوین کرد، در سال 1249 شمسی تهیه شده، از ساغری‎سازان نام برده شده است. میرزا محمد حسین فراهانی شاعر و سفرنامه نویس ایرانی روزگار قاجار که در زمان ناصرالدین شاه به رشت آمده، در مورد این محله نوشته است: «محله ای است آباد و معتبر که اغلب خانه های اعیان و تجار معتبر در آن واقع شده است»

از خیابان مطهری که وارد خیابان بادی الله و محله ساغری سازان می شوید یک مغازه جالب نظرتان را جلب می کند. مغازه پر است از چترهای رنگارنگ، میله های شکسته چتر، دسته های عصایی سیاه و رنگی و پارچه هایی با طرح های مختلف. اینجا تعمیرگاه چتر است و صاحبش آقای بهرامیان با روی خوش برای میهمانانش توضیح می دهد که 45 سال است در ساغری سازان چتر تعمیر می کند. پدر و پدر بزرگش هم همین شغل را داشتند. بالاخره رشت شهر باران های نقره ای است و آدم ها بیشتر از هر چیز به چتر برای قدم زدن در خیابان هایش احتیاج دارند.

بازار سنتی ساغری سازان پس از بازار قدیمی رشت مهمترین و بزرگترین راسته بازار شهر است و هنوز هم در آن می شود مغازه های قدیمی و فروشنده های مهربان و با حوصله را پیدا کرد.

قدیمی های رشت آش فروشی طوطی را خوب می شناسند. البته این روزها دیگر خبری از پنجره های چوبی و صندلی های کوتاه مغازه نیست. آش فروشی طوطی تبدیل به رستوران طوطی شده و شکل وشمایلش هم شبیه تمام رستوران های کوچک در تمام شهرهای دیگر است. مردان راسته بازار ساغری سازان اما خاطره های شنیدنی زیادی از آش فروشی طوطی دارند.

حمام حاجی یکی از بناهای ارزشمند محله ساغری سازان رشت است. حمامی که در دوره قاجار بنا شده و ارزش های بسیاری از جهت معماری و تاریخی دارد، اما سال هاست که میان دعوای مالکان به حال خود رها شده است. میراث فرهنگی سال ها پیش اعلام کرد که حاضر است بنا را از مالکان خریداری کند، اما این امر به نتیجه نرسید و هنوز اقدامی برای حفاظت و مرمت بنا انجام نشده است.

کاشی های بسیار نفیسی در این بنا وجود دارند که مدتی مورد دستبرد قرار گرفتند، اما هنوز باقیمانده کاشی های قاجاری به این بنا جلوه خاصی می دهند. نقش روی سردر بنا تصویری از نبرد رستم و دیو سپید است که روی کاشی های هفت رنگ ثبت شده است.

روزگاری تمام جداره های داخلی حمام پوشیده از کاشی های هفت رنگ بود، اما در مقطعی این کاشی ها به سرقت رفتند و بخش عمده ای از آن ها هم تخریب شدند.

این حمام در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده، اما هیچ تابلویی از سوی اداره میراث فرهنگی در آن نصب نشده است. بخشی از بنا سال ها پیش مورد مرمت قرار گرفته که در این بخش از کاشیکاری آثار مرمت را می توان مشاهده کرد.

 شیروانی هایی پوشیده شده از تکه های سفال، کوچه هایی پیچ در پیچ و مردمی که در مهربانی و صفا کم نمی گذارند برای میهمانان شهر. خانه های قدیمی محله حیاط های پر درخت و مصفا دارند، اما آپارتمان های جدید نشانی از سبزی و طراوت شهر ندارند. یک مکعب بی روح به رنگهای سفید و کرم با پنجره هایی دوجداره که اجازه نمی دهند صدای باران توی خانه بپیچد.

دیوار بسیاری از خانه های رشت و به ویژه ساغری سازان با ورقه های فلزی پوشیده شده است. یکی از اهالی دلیل قرارگیری این پوشش را باران عنوان می کند: «بارندگی روی دیوارها نم ایجاد می کنه، رطوبت شهر بالاست، برای اینکه دیوارها توی بارون سبزه نبندن این پوشش فلزی رو قرار میدن روی دیوار که بارون به دیوار نزنه»

خانه های اصیل با معماری بومی که با توجه به طبیعت و اقلیم شهر ساخته شده، در محاصره بناهای سنگی و بتنی و ناسازگار با اقلیم شهر قرار دارند.

خانه های زیادی در ساغری سازان سال هاست که به حال خود رها شده اند. در تمام کوچه ها خانه هایی را می شود، پیدا کرد که نشانه های باقی مانده در آن ها گویای این است که زمانی شکوه و ابهتی داشتند و محله زیبایی کوچه هایش را مدیون آن ها بود. حالا اما علف های هرز و گیاهان خودرو از در و دیوارشان بالا می روند. چه بسا به زودی جایشان را بدهند به یک ساختمان نوساز که هیچ نشانی از هویت شهری در دیوارها و پنجره هایش نیست.

ظرافت ها و جزییات معماری در هر شهر متفاوت هستند، در شهرگردی و هنگام قدم زدن در محلات قدیمی بهتر است به این ظرافت ها با دقت بیشتری نگاه کنیم. قطعا حرف های شنیدنی بسیاری را می شود از زبان بناها، درها و پنجره‎ها و کوچه ها شنید.

یکی از مواردی که هنگام قدم زدن در محلات قدیمی باعث تاسف می شود، تخریب خانه‎های قدیمی با معماری اصیل و بومی و ساخت ساختمان های یک شکل و خالی از هویت به جای آن هاست. یکی از مردانی که در معاملات ملکی ساغری سازان مشغول کار است به این خانه و شیروانی زیبایش اشاره می کند و می گوید: «ازش عکس های خوب بگیر تا چند ماه دیگه خرابش می کنند»

رشت شهر کافه های دنج است. یکی از این کافه ها کافه رادیو است که در ابتدای محله ساغری سازان قرار دارد. جایی که مشرف به خیابان مطهری و کوچه منتهی به بازار قدیمی رشت است. ایوان این کافه آنقدر دنج و آرام است که می تواند خستگی قدم زدن در محله را از تن به در کند.

در محله های مختلف می توان نکات ظریف و جذابی پیدا کرد. از شیوه زندگی آدم های محله، علایقشان، حتی تفکرشان و نگاهشان به زندگی. ظرافت هایی پیدا کرد که می توانند تبدیل به خاطره ای ماندگار از یک محله شوند.

محله گردی تنها قدم زدن در کوچه ها تماشای بناها نیست. در محله های قدیمی می شود ردپای آدم هایی که در این کوچه ها قد کشیده اند، شاد بوده اند، عاشق شده اند و روزی برای همیشه از آن خداحافظی کرده اند را دید. در ساغری سازان زیر نم باران رشت می شود، انتهای یک کوچه ایستاد و عطر نارنج باران خورده را از درختی که از دیوار یک خانه قدیمی به کوچه سرک می کشد، نفس کشید و به این فکر کرد که این کوچه چه ماجراهایی را از سر گذرانده که حالا اینقدر آرام تن به باران سپرده است.

در گذشته دور در این محله کفش های چرمی تولید می شد. به این چرم های دباغی شده در زبان محلی «ساغری» می گفتند و به واسطه وجود چندین مغازه «ساغری سازی» در این محله، آن را با نام «ساغری سازان» می شناسند. امروزه هیچ نشانی از مغازه ها و کارگاه های «ساغری سازی» در محله نیست، اما شهرداری مجسمه ای از یک پیشه‎ور با ابزار و ادوات کارش در ابتدای خیابان بادی الله نصب کرده تا هم در مورد علت نامگذاری محله توضیح دهد و هم یادی از این شغل فراموش شده کرده باشد./همگردی