دهان به دهان زمزمه می شود؛ می گویند شنیدی بنزین نیست و قرار است گران شود؛ فوری مقابل جایگاه های سوخت انبوه خودروها به صف شده و در سویی دیگر؛ زمزمه افزایش قیمت یا کمیاب شدن کالایی دیگر می پیچد.
همین شایعه، بسیاری را بر آن داشت تا ریال را به کالایی سرمایه ای تبدیل کنند و عده ای نیز معتقدند در چنین شرایطی؛ برخی کارخانه داران از توزیع و عرضه محصول خودداری می کنند و بعضی مغازه داران، اجناس خود را از قفسه ها جمع آوری کرده اند اما در این میان؛ ازدحام ها برای خرید کالاها در فروشگاه ها رو به فزونی است؛ آنچه که از آن به تقاضای کاذب و خریدهای هیجانی یاد می شود و نتیجه منطقی آن، کمیابی و نایابی اقلامی است که تا چندی پیش، کوچکترین رغبتی برای خرید آن نبود و این مسئله، زمینه ساز بروز و ظهور سودجویی هایی می شود که منافع عمومی را تهدید می کند. 

** ضرورت ثبات قیمت ها 
یکی از شهروندان رشت در پاسخ به این پرسش  مبنی بر چرایی وقوع چنین شرایطی گفت: اوضاع کنونی اقتصادی پیش از اعمال تحریم ها در کشور خودنمایی کرد و نشان دهنده آن است که حداقل بخشی از مشکلات به تحریم ها بر نمی گردد بلکه نشات گرفته از عملکرد خود ماست. 
رضا علیدوست افزود: در بسیاری از کشورها وقتی کالایی گران می شود، مردم از خرید آن سر باز می زنند و کاهش تقاضا پس از مدت کوتاهی، موجب کاهش قیمت می شود اما متاسفانه در کشور ما این پدیده بر عکس است.
وی ادامه داد: نکته مورد توجه اینجاست که این رفتار کاملا منطبق بر شایعه می شود چراکه تقاضای کاذب و بیش از مصرف، سبب کمیاب شدن کالا و افزایش قیمت آن خواهد شد و به عنوان مثال امروز در تاکسی راننده ای می گفت قیمت قطعات خودرو افزایش یافته بنابراین به طور غیرمنطقی و خودسرانه، نرخ کرایه را افزایش داد. 
ندا رحمتی که خود را یک فرهنگی معرفی می کند، گفت: در جایی عرضه کننده کالا هستیم و در جایی دیگر نقش مصرف کننده را داریم از این رو باید متوجه باشیم که افزایش قیمت ها، احتکار و انبار کردن کالا با تصور سود شخصی، اشتباه است چون اگر هرکسی منافع شخصی اش را در نظر بگیرد، همگان زیان می بینند. 
کامران یوسفی راننده خودرو مسافری شخصی نیز با یادآوری مسئله بوجود آمده در مورد بنزین گفت: بخشی از افزایش قیمت ها به یقین ناشی از تحریم است اما باید به خاطر داشته باشیم که چندی پیش با وجود اینکه بنزین به میزان کافی و حتی مناسب در استان ذخیره شده بود، هجوم مردم به جایگاه های سوخت بحران ایجاد کرد. 
صادق سعادتی که خود را جزو دهک های پایین جامعه معرفی کرد، گفت: وقتی شهروندان برای خرید مراجعه می کنند و افزایش چند برابری یک کالا را می بینند؛ ترس از ناتوانایی خرید، آنان را تشویق به خرید بیشتر و انبار کالا می کند.
وی افزود: قبول داریم این کار اشتباه است اما نباید قیمت کالاهایی که به دست واحدهای صنفی و یا مصرف کنندگان می رسد، مرتباً افزایش یابد و فقط در این صورت می توان امیدوار بود که عطش خرید مازاد، کم شود. 

** مردم با هوشمندی، از طمع ورزی سوداگران جلوگیری کنند
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان نیز گفت: به طور کل نظام اقتصادی و بازار کنونی کشور از دو دهه قبل، متاثر از فضای روانی ، فرهنگ سازی ها و خرده فرهنگ ها بوده است. 
فرهادل دلق پوش افزود: هجوم مردم به سمت خرید خارج از نیاز معمول به شیوه سوداگرایانه منجر به اختلال در سامانه اقتصادی خواهد شد و به طور قطع مردم می توانند با تامل و هوشمندی، از طمع ورزی سوداگران جلوگیری کنند. 
وی بیان کرد: خرید خارج از روند عادی مصرف ماهانه خانوار و غیرمعمول به نوعی احتکار خانگی است و این انباشت کالای مصرفی منازل که بر اساس آمار و ارقام مصرف کشور در بازار عرضه شده، سبب می شود تعادل و تنظیم بازار از حالت عادی خارج شود و به چالش و سونامی مخرب در اقتصاد کشور بینجامد. 
به گفته دلق پوش، همراهی مردم با مسئولان مهمترین مولفه در ایجاد تعادل و آرامش در بازار است ضمن آنکه خود نظارتی و مشارکت در پایش های مردمی با ارائه گزارش تخلف های احتمالی در حوزه های مختلف اقتصادی و بازار با حس تعصب و تعهد بیشتر می تواند راهکاری اثربخش برای بی اثر کردن تحریم های خصمانه باشد. 
وی تنها مرجع قیمت گذاری را سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان و تولید کنندگان در کشور عنوان و بیان کرد: بدون مصوبه این سازمان، هرگونه افزایش قیمت با هر شرایطی غیرقانونی و تخلف است. 
دلق پوش گفت: اگر مردم همت کنند و هوشمندانه با موضوع ها برخورد شود؛ از فعالیت های سوداگرانه اقتصادی جلوگیری خواهد شد و یا به حداقل می رسد و مردم باید نسبت به گرانفروشی، نشان ندادن نرخ نما(فاکتور) ، کم فروشی و خودداری از فروش، حساسیت لازم داشته باشند و تسلیم زیاده خواهی و فرافکنی های بی ربط و خارج از ضابطه گرانفروشان به بهانه نرخ ارز و غیره نشوند و به آسانی به سوداگران میدان ندهند. 

** خریدهای هیجانی، قیمت ها را افزایش می دهد 
استاد جامعه شناسی دانشگاه گیلان نیز گفت: خریدهای هیجانی کالا و اجناس توسط مردم، تقاضا را بالا برده و زمینه ساز افزایش قیمت ها می شود. 
رضا معصومی راد افزود: با خریدهای هیجانی مردم، همه افراد جامعه ضرر می کنند و این مهم بایستی برای مردم تبیین شود که تعقیب منافع فردی، به ضرر همه است. 
وی با تاکید بر این مطلب که در چنین مواقع و شرایطی بایستی عادات نادرست فرهنگی مردم اصلاح شود، اظهار داشت: منافع جمعی در اولویت بوده و توجه به این مهم به نفع همگان است و بایستی از طریق رسانه ها و البته با کمک مبلغان مذهبی، فرهنگ سازی شده و در این باره سرمایه های اجتماعی را برای کمک به دولت تقویت کنیم. 
این استاد جامعه شناسی دانشگاه گیلان بیان داشت: بایستی به مردم بگوییم که شرایط کشور به دلیل تحریم های ظالمانه و یکسویه ، تحت فشار هستیم و نباید به نابسامانی ها دامن زده شود و برای عبور از این مسیر؛ همکاری و همراهی بین مردم و دولت امری مهم محسوب می شود. 
وی با تاکید بر لزوم جلب اعتماد مردم افزود: بایستی نشان داده شود که به عنوان مسئول واقعا خدمتگزار مردم بوده و تعامل دو جانبه است و اخیراً اقدامات خوبی در زمینه مبارزه با فساد صورت گرفته که باید تقویت شود. 

** خریدهای هیجانی، در آشفتگی بازار موثر است 
مدرس دانشگاه های استان گیلان در رشته علوم اجتماعی نیز با اشاره به خریدهای هیجانی مردم و نقش آن در آشفتگی بازار گفت: شایعه، پدیده ای اجتماعیست که در مواردی خریدهای هیجانی را دامن می زند. 
رفعت الله شریفی  افزود: شایعه پدیده ای اجتماعی بی دلیل، بی مدرک و ترکیبی از چیزهایی که هم حقیقت دارند و هم ندارند و به سرعت بین مردم پخش می شود. 
وی با یادآوری شایعه سهمیه بندی بنزین در کشور و تشکیل صف های طولانی در پمپ بنرین ها  اظهار داشت: شایعات این چنینی موجب خریدهای هیجانی مردم می شود و در مواردی شایعه نبود و کمیاب شدن کالا و مواد خوراکی، زمینه ساز التهاب بازار خواهد شد. 
شریفی با تاکید بر ضرورت آگاهی مردم و این که به شایعات نباید توجه شود، بیان داشت: اگر مردم آگاهی داشته و به شایعات توجه نکنند، رفتارهای هیجانی اتفاق نمی افتد و جامعه نیز ملتهب نمی شود. 
وی با تعریف جامعه سنتی و اینکه در چنین جوامعی منفعت طلبی کم بوده و مردم به هم احترام می گذارند، تصریح کرد: جامعه ما به طرف صنعتی شدن در حرکت است؛ در چنین جوامعی فردگرایی و منفعت طلبی زیاد است و هر فردی تنها به منافع خود توجه دارد. 
وی به استفاده سودجویان از چنین شرایطی اشاره و اضافه کرد: مردم باید هوشیار و مراقب سخنان بی پایه باشند و به منافع جمعی بیاندیشند./ایرنا